روزنامه هفت صبح می نویسد: سری دوم مستند «خانه ما» تازه ترین تلاش تلویزیون است که در قالب رقابت میان سه خانواده، سبکی از زندگی را اصالت می دهد. این برنامه، چه نقاط قوت و ضعفی دارد؟ تا چه حد، متاثر از نمونه های خارجی است؟ علی رمضان، کارگردان آن، پاسخ می دهد.
در چند سال اخیر، سبک مسابقات تلویزیونی تغییر کرده و سازندگان تلاش می کنند از قالب خشک سابق خارج شوند. بعضی پا را فراتر می گذارند و دوربین را به درون خانواده ها می برند. اولین سوء تفاهم همین جا شکل می گیرد که تلویزیون با فراگیر شدن برنامه ای مثل «بفرمایید شام» دست به تقلید زده است. فعلا قصد ارزش گذاری نداریم اما همین قدر بگوییم که اگر برنامه ای هویت خاص خود را داشته باشد، قابل دفاع است.
مستند مسابقه «خانه ما» که این شب ها سری دومش روی آنتن شبکه نسیم می رود، از جمله برنامه های تازه ای است که قصد دارد در قالب رقابت میان خانه ها سبکی از زندگی ایرانی اسلامی را ترویج کند.
با علی رمضان درباره زیر و بم این مسابقه، گفت و گو کرده ایم که می خوانید.
«خانه ما» درباره سبک زندگی و صرفه جویی است که در قالب مسابقه تولید شده. چه فرایندی طی شد تا برنامه به آنتن رسید؟
«خانه ما» را من به همراه حسام اسلامی کارگردانی کرده ام. ایده، بیشتر حول این مساله شکل گرفت که مصرف خانواده های ایرانی، فارغ از میزان درآمد و طبقه اجتماعی شان، با مصرف میانگین جهانی همخوانی ندارد. چه در سوخت، چه مصرف نمک و شکر، روغن و … چند برابر سرانه جهانی است. همین سوالی برای ما ایجاد کرد که علت این اتفاق چیست؟
در گشت و گذاری که برای ساخت «خانه ما» داشتیم متوجه شدیم این مساله، اپیدمی است و فرقی ندارد که خانواده ها فقیر باشند یا ثروتمند. بعد به این نکته رسیدیم که دلیل آن، فقر آموزش است و در دوران تحصیل، چیزی در این باره، یاد داده نمی شود. یعنی عنوان «سبک زندگی ایرانی- اسلامی» در حد یک تیتر است. جالب است که خود ما وقتی می خواستیم به شرکت کننده ها بگوییم بر اساس این الگو زندگی کن، ابتدا مانده بودیم که این سبک چیست؟! این که چطور باید لباس پوشید، غذا خورد و … یعنی دستمان در این زمینه، خالی بود.
ایده این بود که خانواده ها را وادار کنیم که در یک ماه برای گذران زندگی با 500 هزار تومان اموراتشان را بگذرانند. در این صورت، خرجی که قبلا خانواده ها می کردند، زیر ذره بین می رفت.
یعنی می توان گفت هدف «خانه ما» آموزش سبک زندگی در قالب یک مسابقه است؟
سبک زندگی، خیلی مساله پیچیده ای است. ضمن این که مخاطب ایرانی، به شدت در برابر شعار و نصیحت موضع دارد. این هم دلایل زیادی دارد که یکی از آنها برنامه های زیادی است که دیده و احساس می کند پشت این نصایح، فریبکاری وجود دارد. چنین سابقه ای کار آموزشی را سخت می کند.
ما در هر فصل، سه خانواده انتخاب کردیم که مخاطب شبیه آنها را حتما دیده است. این خانواده ها برای مسابقه به ایده هایی می رسند که خیلی از آنها هم اشتباه است. ما اشتباهات و تصمیم های درستشان را می بینیم و خود مردم قضاوت می کنند کدام رفتار، درست است؛ کدام نه! شاید خیلی ها در آن موقعیت، کاری شبیه همان ها می کردند، اما وقتی این رفتارها در قاب تلویزیون دیده می شود، تجربه زیستی مضاعفی برای همه بیننده ها دارد.
معضل اعظم زندگی مصرف زده را در کلان شهرها می توان دید. انتخاب شهرهای بزرگ به همین خاطر است؟
بله! مصرف گرایی از عوارض زندگی مدرن است.
تیم مشخصی برای شناسایی خانواده ها داشتید؟
یک مقدار، تبلیغات تلویزیونی داشتیم و در فضای مجازی هم فراخوان دادیم. یک عده ثبت نام کردند و بعد از مصاحبه تعدادی انتخاب شدند. بعد هم خانه هایشان را دیدیم و یک نصف روز با آنها بودیم و معاشرت کردیم و از بین شان سه خانواده انتخاب شد. در پیش تولید، مدتی با آنها بودیم تا وحشتی که از دوربین دارند، کم شود و با ما راحت شوند.
حدی که برای نشان دادن خانه ها و روابط اعضای خانواده متصور بودید تا کجا بود؟
ما حول و حوش هشت صبح، کار را شروع می کردیم و تا حوالی هشت شب بین خانواده ها بودیم. خانواده ها می دانستند جای دوربین کجاست و به مرور به آن عادت کردند. یک ناظر داوری هم مرتب به خانواده ها سرکشی می کرد. البته اصل بر اعتماد بوده است.
خانواده ای بود که یواشکی قانون را دور بزند؟
با خانواده ای که سهل انگاری می کرد، خیلی جدی برخورد می کردیم و کم کم متوجه می شدند که نظارت دائمی وجود دارد. البته هدف، ریاضت کشیدن نیست، بلکه خلاقیت اولویت دارد. برای همین، اول مسابقه آزمایش خون از شرکت کننده ها گرفته می شود و در پایان باید وضعیت سلامتی شان بهتر شده باشد. یا کسی نمی تواند بیش از دو کیلو وزن کم کند. کارشناس پزشکی روی این قسمت نظارت دارد.
«خانه ما» در کنار هدف اصلی، باید زیبایی ظاهری و معنوی خانواده ها را به تصویر بکشد، اما در برنامه اخیر که آب قطع بود و آفتابه وسط پذیرایی می آید، با هدف برنامه همخوانی ندارد.
ما در خانه ها تا جایی که امکان داشت، با رعایت قاب بندی، نور و تصویر، زیبایی را لحاظ می کردیم اما نمی خواستیم از واقعیت زندگی دور باشیم. تصویری که از خانواده در تلویزیون می بینیم عمدتا خیلی واقعی نیست. در خانواده واقعی، به هم ریختگی نیز می بینیم که نمونه مورد اشاره شما از آن جمله است. اتفاقا بازخوردی که درباره اش داشتیم، مردم دوست داشتند. چون تصویر واقعی از خانواده را می بینند و خبری از رفتار اتوکشیده و لفظ قلم حرف زدن نیست.
در خیلی از کارهای فرهنگی مان مثل فیلمسازی، انتشار روزنامه و هر آنچه خاستگاهش متعلق به کشور ما نیست، متاثر از نمونه های خارجی هستیم. مدل «خانه ما» هم پیش از این ساخته شده، شما این مقاومت را ندارید که بگویید برنامه تان تماما اوریجینال است؟
برخی مفاهیم خاص کشور ماست؛ یعنی حوزه سبک زندگی، قابل کپی نیست. پس همه مراحل و حتی جزئیات را طراحی کردیم. اما مستند مسابقه های مختلفی پیش از ما در شبکه های خارجی ساخته شده است و بعضا نکات فنی قابل اعتنایی هم دارند. ما سعی کردیم کار، مال خودمان باشد. نریشن را چون کار روزنامه نگاری کرده ام، خودم نوشته ام. در متن سعی شده کمتر سمت تکه انداختن و شوخی های تک کلمه ای برویم.
رئالیتی شو در ایران، نوپاست و اگر تعداد کارها بالا برود، قیاس با نمونه خارجی از بین می رود و کارها با نمونه های داخلی محک می خورند. درست مثل اوایل موسیقی پاپ که می گفتند فلانی شبیه فلان خواننده آن طرف آب است. اما در موسیقی به مرور به بلوغی رسیدیم که دیگر تقلید دارد کم می شود و خودمان به هویت رسیدیم. یا به عنوان مثال الگوی برنامه نود، برنامه های تاپ ورزشی دنیاست، اما کسی دست به مقایسه نمی زند چون ریشه این برنامه قوی است. مخاطب آن برنامه های مشابه خارجی را ندیده و مهم تر این که نود، خودش صاحب هویت شده و اصالت پیدا کرده است. درباره رئالیتی شو هم فکر می کنم به زودی این اتفاق خواهد افتاد.
منبع: هفت صبح
برای اطلاع و استفاده از سایر مطالب ما، به کانال تلگرام خانه ما بپیوندید:
