10 فصل از تولید مسابقه «خانه ما» می گذرد و این یعنی احیاء و بازتولید خالقانه خود بر اساس نیاز مخاطب. بدون اغراق می توان «خانه ما» را یکی از موفق ترین برند های تلویزیونی در بخش مسابقه و سرگرمی دانست که الگوی خوبی از یک رئالیتی شوی ایران را به نمایش گذاشت.
مسابقه ای که به جای رقابت فردی، رقابت خانوادگی را محور کار خود قرار داده که این هم می تواند به تحکیم و تقویت کار گروهی و تیمی در مناسبات خانوادگی منجر شود و هم فرهنگ همدلی و همبستگی خانوادگی را به عنوان یک کارکرد ضمنی در پس سرگرمی به جامعه منتقل کند.
شاید گزافه نباشد اگر بگویم که «خانه ما»، بیش از آنکه یک مسابقه باشد، یک برنامه آموزشی و مهارت آموز است که سبک زندگی خلاقانه و اثربخش را در برابر مخاطب می گذارد. در واقع، این برنامه به یک نیاز مهم خانواده های ایرانی در زمانه حاضر که نهاد خانواده به شدت در معرض انواع آسیب های اجتماعی قرار دارد پاسخ می دهند و سعی می کند تا توانگری خانواده های ایرانی را ارتقاء داده و شیوه های مدرن صیانت از خانواده و کارکردهای آن را تبیین کند.
خوشبختانه این مسابقه، قلمرو جغرافیایی خود را به تهران محدود نکرده و به سراغ خانواده ها در شهرهای مختلف می رود. همین رویکرد کمک می کند تا مؤلفه های بومی و قومی و فرهنگ محلی نیز در بازنمایی مفاهیم مرتبط با سبک زندگی ایرانی، در شمایل متنوعش صورت بندی شود.
در واقع، محیط غیر استودیویی مسابقه و بازنمایی درون خانواده، فارغ از نوعی ساختارشکنی، درساختار متعارف مسابقات تلویزیونی از یک فضا و موقعیت نمایشی برخوردار شده که روایت یک نوع مستند داستانی را فراهم
می کند. همچنین در اینجا نه با قهرمان فردی که با قهرمان جمعی مواجه هستیم که از طریق تعامل و همکاری به موفقیت رسیده اند. این ویژگی، می تواند تمرینی برای انجام کار گروهی وتیمی باشد که یک خلاء فرهنگی در جامعه ماست.
مسابقه خانه ما با بردن دوربین به درون خانواده ها و پرهیز از فضای صرف استودیویی، فرم جدید و جذابی را تجربه کرد که متناسب با درونمایه و رویکرد مسابقه است. گرچه نباید در همین فرم متوقف شود و باید فضاهای تازه و جدید را هم تجربه کند تا بعد از مدتی این ساختاربه فرمی تکراری بدل نشود.
گاهی نقطه قوت یک برنامه می تواند به نقطه ضعف و پاشنه آشیل آن بدل شود. محبوبیت یک برنامه، یکی از آنهاست. وقتی برنامه ای در اوج محبوبیت قرار دارد، بیشتر باید مراقب باشد تا به دام تکرار و کلیشه نیفتد و با ریزش مخاطب همراه نشود.
خانه ما یک دهه توانست با خالقیت و نوآوری، محبوبیتش را حفظ کند و باید به این راه ادامه بدهد. یکی از مؤلفه های خلاقانه این برنامه، سویه مستندگونه آن است که مسابقه را از یک امر فانتزی، به یک تجربه واقعی بدل کرده که با واقعیت های زیست فردی و اجتماعی نسبت دارد و می تواند به تغییر در آن بینجامد.
تبدیل یادگیری به تغییر رفتار، یکی از کارکردهای مهم این مسابقه است که به آن اعتبار مضاعف می بخشد. در واقع، شرکت کنندگان در این مسابقه، فقط توانایی های خود را به نمایش یا در معرض آزمون و ارزیابی نمی گذارند، بلکه توانایی و مهارت های تازه ای می آموزند و این تعامل دوسویه، توان سنجی و توان افزایی،
می تواند به اثربخشی اجتماعی یک مسابقه تلویزیونی کمک کند.
در واقع، مسابقه مستند خانه ما آموزش مهارت های زندگی به ویژه مدیریت اقتصادی زندگی به روش عملی و با ارجاع به تجربه های متفاوت است. مسابقه ای که به نوعی اقتصاد مقاومتی در ساحت خانه و خانواده را نه با شعارهای ایدئولوژیک که با راهکارهای استراتژیک، تجربه پذیر می کند.
تماشای این مسابقه، به ویژه در شرایط کنونی که با بحران اقتصادی و مشکلات معیشتی عجیب و غریبی مواجهیم، بیش از هر زمان دیگری مفید است. هم فال است، هم تماشا. هم سرگرم می کند و هم آگاهی می بخشد. به عبارت دیگر، این مسابقه را می توان تمرین شهروند آگاه و مدرن بودن دانست.
با این حال، آنچه که باید به عنوان ستون اصلی و ماهیت ذات گرایانه این مسابقه لحاظ شود، الگوی صحیح مصرف است. از این حیث، هدف غایی خانه ما را نه سرگرمی که باید فرهنگ سازی دانست. فرهنگ سازی رسانه ای که مهارت های رفتاری را در بستر یک تجربه عملی امکان پذیر می کند. هدفی که درست در مقابل تجمل گرایی قرار می گیرد که مصرف زدگی افسارگسیخته است.
در نهایت باید گفت که مستند مسابقه خانه ما، یک پیشنهاد و فضای تازه برای تجربه متفاوت یک مسابقه تلویزیونی است که مدیریت خانوار را در قالب یک مسابقه آموزش می دهد یا تبدیل به یک تجربه جمعی مسرت بخش می کند.
به قلم: سیدرضا صائمی
ضمیمه ادبی هنری روزنامه اطلاعات
برای اطلاع و استفاده از سایر مطالب ما، به کانال تلگرام خانه ما بپیوندید:
