بورس، بازاری است که در آن دارایی‌های مختلفی مورد معامله قرار می‌گیرند. این بازار، نهادی‌ست ساختاریافته که به عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان اساسی بازار سرمایه نیز شناخته می‌شود. مدیریت انتقال ریسک، شفافیت بازار، کشف قیمت، ایجاد بازار رقابتی و مهم‌تر از همه، جمع‌آوری سرمایه و پس‌اندازهای اندک برای تأمین سرمایه ی فعالیت‌های اقتصادی، از مهم ترین کاربردهای بورس محسوب می‌شوند. همان طور که در هر بازاری ممکن است دارایی‌های مالی، فیزیکی، غیرفیزیکی و … فروخته شود، در بازار بورس نیز دارایی‌های مختلف معامله می‌شوند و بورس انواع مختلفی دارد.
انواع بازار بورس در ایران
بورس این روزها همه‌گیرتر از قبل شده و تقاضا برای سرمایه‌گذاری در آن، افزایش یافته است. معمولاً وقتی راجع به بورس و سرمایه‌گذاری صحبت می‌کنند، احتمالا منظورشان بورس اوراق بهادار است. اما جالب است بدانید که بورس انواع مختلفی دارد. در ایران، انواع بورس به ۴ دسته تقسیم می‌شوند که هرکدام شرکت مربوط به خود را دارند. این بازارها شامل بورس اوراق بهادار، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی می‌باشد و همه‌ی این موارد زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار تهران فعالیت می‌کنند.
بازار بورس اوراق بهادار
در این بورس هم دارایی‌هایی که در قالب اوراق بهادار عرضه می‌شوند مورد معامله قرار می‌گیرند. برای مثال سهام، اوراق مشارکت و …. در حقیقت هروقت حرف از بورس و بازار سهام می‌شود، منظور همین بورس اوراق بهادار است.
فعالیت شرکت بورس اوراق بهادار تهران از اردیبهشت‌ماه سال 1345 که قانون تأسیس بورس اوراق بهادار به تصویب رسید آغاز شد و به نوعی، پیشکسوت انواع دیگر بورس در کشور محسوب می‌شود. در گذشته معاملات بورس بسیار محدود بود، در حد هفته‌ای یک روز، آن هم در ساعات محدود.
با پیشرفت تکنولوژی و فراگیر شدن اینترنت، ساز‌و‌کار معامله در بورس تغییر کرد و معامله‌های بورسی با استفاده از رایانه یا حتی یک تلفن همراه امکان‌پذیر شد. به این ترتیب شما می‌توانید در بورس اوراق بهادار تهران، معامله سهام شرکت‌های پذیرفته شده در این سازمان را دنبال کنید که تمام این معامله‌ها از طریق کارگزاری و با داشتن کدهای معاملاتی صورت می‌گیرد.
بازار بورس اوراق بهادار تهران خود به دو بازار اول و دوم تقسیم می‌شود، تفاوت این دو بازار در قوانین آن‌ها‌ست. به طوری که یک شرکت برای ثبت در تابلوی بازار اول باید قوانین سخت‌گیرانه‌تری را نسبت به بازار دوم پشت سر بگذارد.
فرابورس
نوع دوم از انواع بورس در ایران فرا بورس می‌باشد که به بازار اول و دوم و پایه (الف، ب و ج) و بازار سوم تقسیم می‌شود. در کشور های تراز اول جهان، بازار فرابورس برای معاملات سهام شرکت‌هایی است که دارای عدم شفافیت مناسب و کافی، سودآوری نامناسب و… است که معاملات آن طبق توافق خریدار و فروشنده انجام می‌شود.
در کشور ما فرابورس از ۶ مهر سال ۱۳۸۸ برای معاملات سهام تمام شرکت‌هایی که نتوانسته‌اند مقررات بورس را رعایت کنند تأسیس شد و به بازارهای اول، دوم، سوم، بازارهای پایه الف، ب، ج دسته‌بندی می‌شود. شرکت های بازار بر اساس ریسک سرمایه‌گذاری، شفاف بودن صورت‌های مالی و میزان بدهی و… در یکی از بازارهای الف، ب و ج قرار می‌گیرند.
بازار پایه ج، پایین ترین سطح شرکت های فرابورس است که طبق معیارهای تعریف شده شرکت فرابورس دسته‌بندی شده‌اند. در این بازار، دامنه نوسان دیگر معنایی ندارد و سهم‌های این بازار بدون دامنه نوسان معامله می‌شوند. سرمایه‌گذاری در سهم‌های بازار ج توصیه نمی‌شود مگر برای افرادی که رانت دارند. سفته‌بازی در بازار ج زیاد است و برای افرادی که رانت ندارند این بازار بسیار پر ریسک است.
بازار ب دارای دامنه نوسان ۱۰ درصدی می‌باشد. بازار ب نسبت به ج از شرایط بهتری برخوردار است ولی با این وجود باز هم پیشنهاد می‌شود در این بازار هم اگر رانت و تجربه کافی ندارید معامله نکنید.
بازار الف که بیشتر سهم‌ها در این بازار هستند و بیشتر معامله‌گران در این بازار فعال‌اند. در بازار الف دامنه نوسان ۵ درصد است و در این بازار سفته‌بازی به مراتب بسیار کمتر است و می‌توان با اعتماد بالایی در این بازار سهام خرید و فروش کرد. در کل به معامله گرانی که رانت و یا تجربه کافی ندارند پیشنهاد می‌شود در بازار پایه ب و ج به هیچ عنوان معامله نکنند. بازار الف بسیار شفاف و برای معامله‌گری امن می باشد.
در فرابورس موارد دیگر مالی نیز معامله می‌شود که به عنوان بازارهای نوین مالی و بازارهای مشتقه مالی عنوان می‌شوند مانند اوراق با درآمد ثابت، تسهیلات مسکن و … .
بازار بورس کالا
بورس کالا فعالیتش را از سال ۱۳۸۶ آغاز کرده است. معاملات در این بازار بصورت نقد، نسیه و سلف برای انواع محصولات کشاورزی و صنعتی انجام می‌شود و به بازار های فیزیکی، فرعی، مشتقه و مالی تقسیم می‌شود که هرکدام نیز بخش های متفاوتی دارند تا کالاهای پذیرفته شده در بورس کالا را در خود جای دهند. هر بورس نیز با نام کالایی که در آن به معامله می رسد شناخته می‌شود. برای مثال می‌توانیم از بورس گندم یاد کنیم. در بازار بورس کالا، فروشندگان، کالاهای فیزیکی خود را برای فروش عرضه می‌کنند و پس از قیمت‌گذاری توسط کارشناسان برای معامله در دسترس قرار می‌گیرد.
در این بازار معمولاً کالاهای خام و فرآوری نشده مانند فلزات، پنبه، گندم، برنج، زعفران و… داد و ستد می‌شوند. یکی از مزایای بورس کالا، وجود نهادهای نظارتی و تنظیم‌کننده بازار است که به این ترتیب تمامی تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و تاجرین کالا، از مزایای قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار می‌شوند.
ین بورس برای کسانی که می‌خواهند از ریسک نوسان کاذب قیمت‌ها در امان باشند یا بالعکس، از نوسانات قیمت استفاده کنند و سود خود را به حداکثر برسانند توصیه می‌شود.
انواع بازارها، قراردادها و اوراق قابل معامله در بورس کالای ایران عبارت‌اند از:
قرارداد نقدی، قرارداد سلف، قرارداد نسیه، قرارداد آتی، قرارداد سلف استاندارد، قراردادهای اختیار معامله، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر طلا و گواهی سپرده کالایی.
بازار بورس انرژی
از آنجا که یکی از بهترین و شفاف‌ترین مکانیزم‌های قیمت‌گذاری محصولات، عرضه آن‌ها در بورس می‌باشد، در اوایل دهه 80 ایده تاسیس بورسی برای انجام معاملات نفت طی فرآیندی مشترک میان وزارتخانه های نفت و اقتصاد شکل گرفت. در فاز نخست برای محقق شدن این ایده در اواخر بهمن 1386 مبادلات فرآورده های نفت و پتروشیمی در بازار سرمایه آغاز گردید.
از سویی با وجود زیرساخت‌های موجود در صنعت برق کشور که آن را از کشورهای منطقه متمایز می‌سازد، همزمان با فعالیت‌ها در راستای شکل گیری بورس نفت، لزوم راه اندازی بورس برق در ادامه توسعه بازار برق کشور احساس شد. در خرداد 87 شورای عالی بورس موافقت اصولی خود را با تاسیس بورس برق اعلام نمود. در این بین تشکیل بازاری منسجم برای در برگیری همه کالاهای از جنس انرژی و تشکیل بورسی جامع و واحد برای معاملات انواع حامل‌های انرژی پیشنهاد شد.
تلاش‌ها برای ورود نفت و سایر حامل‌های انرژی به بازار سرمایه و تعیین قیمت این محصولات در بورس ، اوایل سال 1390 شکل دیگری یافت. در این سال شورای عالی بورس تصمیم گرفت بورسی را با محوریت حامل‌های انرژی شکل دهد.
شورای عالی بورس و اوراق بهادار در جلسه 30/3/1390 با تجمیع درخواست‌های جداگانه برای راه اندازی بورس نفت و برق به راه اندازی بورس انرژی رای داد. بر این اساس بورس انرژی به عنوان چهارمین بورس کشور جهت عرضه محصولات نفت و مشتقات نفتی، برق، گاز طبیعی ، زغال سنگ ، حق آلودگی و سایر حامل‌های انرژی شکل گرفت.
نکات سرمایه‌گذاری در بورس
شاید شما هم تا به حال بین انتخاب «ورود یا عدم ورود به بورس» گیر کرده باشید و ندانید از این طریق می‌توان آینده‌ی بهتری داشت یا خیر!
واقعیت این است که بازار بورس بازاری‌ست قانونی که همه‌ی فعالیت‌ها و روندهای سرمایه‌گذاری در آن قابل بررسی و پیگیری‌ست. به همین خاطر است که نگرانی‌ای بابت از دست رفتن سرمایه به دلیل کلاهبرداری و سرقت و… در آن وجود ندارد و مانند هر نوع سرمایه‌گذاری دیگری از ظرفیت‌هایی برای رشد برخوردار است اما نباید فراموش کنید که با ریسک و احتمال شکست نیز همراه است و اینکه چه چیزی موفقیت و سود شما را در بازار بورس تأمین می‌کند بستگی به دیدگاه و شیوه عملکردتان دارد.
در واقع فرقی نمی‌کند در چه موقعیتی قرار دارید؛ در هر حال، می‌توانید با هر سرمایه‌ای وارد بازار بورس شوید و آن چیزی که برای شروع فعالیت در بورس لازم دارید، چیزی نیست جز دانش بورسی، شجاعت و جسارت! چرا که ورود به هر عرصه‌ی حساسی نیازمند پذیرش ریسک‌ها و شکست‌هایی‌ست که هر کسی تاب و توانِ تحمل آن‌ها را ندارد و در نهایت افرادی در بورس موفق می‌شوند که از شکست، تعبیر منفی نداشته باشند و آن را زمینه‌ای برای بیشتر شدن تجربه‌های مفیدشان بدانند.
فردی که هم اطلاعات خوبی از بورس دارد و هم شجاعت کافی برای ورود به فعالیت‌های واقعی، به سادگی تصمیم‌گیری می‌کند و اهل تعلل نیست. تعلل در تصمیم‌گیری و عمل، یکی از اصلی‌ترین موانع موفقیت در فعالیت‌های اقتصادی به‌خصوص در بورس است.
علاوه بر این‌ها فراموش نکنید که باید عملگرا هم باشید و فقط مشغول تحلیل و بررسی و از دور رصد کردن شرایط نباشید، وگرنه ترس، مانع از ورودتان به زمینه‌های سرمایه‌گذاری می‌شود.
از طرف دیگر رسیدن به سود در بورس تا حد زیادی به میزان سرمایه‌تان نیز بستگی دارد. میزان سود و زیان روزانه در معاملات بورس محدودیت‌هایی دارد و از حدی بیشتر یا کمتر نمی‌شود.
بنابراین، هر چقدر سرمایه‌تان بیشتر باشد، در صورت سود کردن به افزایش سرمایه بیشتری می‌رسید. اما منظور این نیست که خانه و زندگی‌تان را بفروشید و با آن سهام خریداری کنید. شما باید بنا به توان مالی و بودجه‌ای که در اختیار دارید، شروع به سرمایه گذاری در بورس کنید. البته باید به این نکته توجه کنید که همه این مبلغ را نباید برای خرید یک نوع سهم به کار ببرید. سبد سرمایه‌گذاری تشکیل دهید و سرمایه‌تان را در بخش‌های مختلف بازار بورس، صنایع و نمادهای مختلف تقسیم کنید.
در مرحله بعد هم لازم است که دائماً مراقب باشید که اوضاع هر یک از حوزه‌هایی که در آن سرمایه گذاری کردید، به چه شکلی‌ست و در صورت نیاز خرید و فروش لازم رو انجام دهید.
سخن پایانی
در پایان ذکر این نکته ضروری‌ست که نباید از سرمایه‌گذاری در بورس انتظارات عجیب و غریب داشته باشید و تضمینی وجود ندارد که حتماً در بورس ثروتمند شوید، اما اگر مکانیزم کار بورس را یاد بگیرید، پتانسیل ثروتمند شدن در بورس وجود دارد. در واقع تنها کسی که می‌تواند به شما تضمین صد در صد موفقیت بدهد، فقط خود شما هستید و این بستگی به انتخاب و روش‌تان دارد.
برای اطلاع و استفاده از سایر مطالب ما، به کانال تلگرام خانه ما بپیوندید:
