مستندمسابقه خانه ما

با شروع فصل پاییز، دغدغه خانواده ها هم در مورد بیماری آنفولانزا شروع می شود. در این میان سوالات زیادی در خصوص لزوم تزریق واکسن آنفولانزا و چگونگی تزریق آن هم مطرح هستند. در شبکه های اجتماعی، گاهی اوقات مطالبی درباره وجوب تزریق این واکسن می خوانیم و گاهی داستان های ترسناکی در مورد کودکانی که با تزریق واکسن آنفلوانزا بلاهای عجیب و غریبی به سرشان آمده و به بیماری های دیگری مبتلا شده اند. سوال اینجاست که بالاخره تزریق واکسن آنفلوانزا خوب است یا بد؟!

بر پایه تحقیقات انجام شده، این واکسن از ابتلا به آنفولانزا جلوگیری می‌ کند، اما تاثیر چندانی بر مرگ و میر ناشی از این بیماری ندارد. این در حالی است که در گذشته تصور می ‌شد این واکسن تا 50 درصد مرگ ناشی از بیماری آنفلوآنزا را کاهش می ‌دهد.

آنفلوانزا چیست؟

آنفولانزا یک بیماری ویروسی است که در هر سنی می تواند افراد را مبتلا سازد. از علائم آن تب ناگهانی، لرز، سردرد و درد عضلانی می باشد و تقریبا در تمام افراد مبتلا با سرفه خشک و گلودرد همراه است و علایمی بسیار شدیدتر از سرماخوردگی دارد. این بیماری به سرعت شیوع پیدا می کند و توسط سویه های مختلفی که هر ساله تغییر می کنند، ایجاد می شود (در تعریف ژنوتیپی، سویه یا Strain به سلول‌هایی گفته می‌شود که با سویه‌های دیگر کمتر از ۱۲٪ تفاوت ژنتیکی داشته باشد)؛ به همین دلیل است که هر سال نیاز به تزریق واکسن جدید است.

انواع واکسن آنفولانزا

دو نوع واکسن آنفلوانزا برای بچه ها و بزرگسالان موجود می باشد. نوع اول آمپول آنفلوآنزای سنتی است که حاوی ویروس زنده نیست و باعث آنفولانزا نمی شود. این واکسن، حاوی ویروس غیر فعال است که از طریق آمپول دریافت می شود. استفاده از این واکسن پس از شش ماهگی، مورد تایید قرار گرفته است.

نوع دوم واکسن آنفولانزا به صورت اسپری بینی است، که فلومیست نامیده می شود. این واکسن، حاوی ویروس ضعیف شده است که معمولا به جز بعضی موارد، باعث بیماری آنفلوانزا نمی شود. این نوع واکسن تنها برای افراد غیر باردار ، افراد سالم و سن 2 تا 49 سال تجویز می شود.

نحوه عملکرد واکسن آنفولانزا

هر دو نوع واکسن باعث تولید آنتی بادی در بدن می شود. این آنتی بادی، پیشگیری لازم را در مقابل ویروس آنفلوانزا فراهم می کند. این عکس العمل آنتی بادی، ممکن است در بعضی افراد ایجاد خستگی و درد ماهیچه ای کند.

تقریبا دو هفته پس از زدن واکسن، بدن شما پادتن‌ هایی تولید می‌ کند که برای محافظت در برابر آن گونه‌ی خاص ویروس آنفلوآنزا مورد نیاز هستند.

اگرچه برخی علائم بیماری سرماخوردگی و آنفلوانزا مشابه هم است، ولی این واکسن در مقابل سرماخوردگی از ما محافظت نمی کند. همچنین شما با زدن واکسن تزریقی، آنفولانزا نمی ‌گیرید، اما عوارضی جزئی مانند تورم، تب خفیف و درد بدن ممکن است رخ دهد. همین مساله در مورد واکسن استنشاقی هم صادق است و تنها ممکن است اثرات جانبی جزئی به صورت آبریزش بینی، سردردو گلودرد خفیف بروز کند.

هر سال ، واکسن آنفلوانزا حاوی چند نوع متفاوت از ویروس است؛ ویروس هایی که به نظر محققان، ممکن است در آن سال تاثیر بیشتری داشته باشند. اگر انتخاب این ویروس ها صحیح باشد می توان گفت که واکسن 70% تا 90% در پیشگیری از آنفلوآنزا برای افراد زیر65 سال مفید است.

ایمنی سرمی حاصل از تزریق واکسن، معمولاً بین دو تا سه هفته ایجاد می شود. مدت ایمنی پس از تزریق واکسن بین شش تا 12 ماه است.

زمان مناسب برای تزریق واکسن

بیشترین زمان احتمال ابتلا به آنفولانزا ماه های مهر تا اسفند است. واکسن آنفلوانزا دو تا سه هفته پس از تزریق بر علیه سه سویه از ویروس ها، بدن ما را محافظت می کند؛ بنابراین دقیقا قبل یا بعد از واکسیناسیون، احتمال درگیری با سویه های بیماری زا وجود دارد.

بهترین ماه‌ها برای واکسیناسیون آنفلوانزا مهر و آبان است، اما بعد از این زمان هم می ‌توان واکسن زد؛ اگر چه اقدام سریع تر می تواند برای پیشگیری موثرتر باشد.

مقدار و شیوه تزریق واکسن

این واکسن در کودکان زیر 36 ماه به میزان 2 دوز به فاصله 45 روز، تزریق می‌شود که هر دوز مصرفی برای این کودکان، نصف دوز بزرگسالان است. همچنین برای کودکان 36 ماه تا 12 سال که برای نخستین بار این واکسن را تزریق می‎کنند، طی دو مرحله و با دوز کامل تزریق می ‌شود، اما برای افراد بالای 12 سال فقط یک ‌بار تزریق می‎گردد.

این واکسن معمولا به صورت داخل عضلانی یا زیر جلدی عمیق تزریق می شود.

چه کسانی باید واکسن بزنند؟

بسیاری از افراد جامعه، نیازی به مصرف واکسن آنفلولانزا ندارند. مصرف این واکسن در اطفال و افرادی است که نقص ایمنی داشته و یا افراد مسنی که بیماری‌های زمینه‌ای مانند آسم دارند؛ همچنین بیماران سرطانی نیز می‌توانند جهت افزایش ایمنی بدن در برابر سرماخوردگی، از این واکسن استفاده کنند.

بر اساس دستور سازمان بهداشت جهانی، اولویت تزریق واکسن به این ترتیب است:

بیماران دیالیزی و پیوند کلیه، بیماران تالاسمی ماژور، بیماران کبدی شامل: سیروز و پیوند کبد، بیماران سرطانی که تحت شیمی درمانی یا رادیوتراپی قرار دارند و در آخر پرسنل بهداشتی درمانی.

در کشور ما براساس سیاست های ایمن سازی ملی، تزریق واکسن آنفلوانزا برای افراد زیر توصیه می شود:

– افراد با سن 65 سال و بالاتر، بدون در نظر گرفتن شرایط جسمانی آنها؛

– بزرگسالان و کودکان مبتلا به بیماری های مزمن ریوی یا قلبی شامل آسم؛

– بزرگسالان و کودکان مبتلا به بیماری های مزمن مانند دیابت؛

– بزرگسالان و کودکان مبتلا به اختلالات مزمن عملکرد کلیه؛

– بزرگسالان و کودکان مبتلا به نقص سیستم ایمنی ناشی از بیماری ها یا مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی (مانند کورتیکو استروئیدها) یا رادیوتراپی؛

– کودکان و نوجوانان شش ماهه تا 18 ساله که ترکیبات محتوی استیل سالیسیلیک اسید (آسپیرین) را برای مدت طولانی مصرف می کنند و به دنبال ابتلا به بیماری آنفولانزا، در معرض خطر ابتلا به سندرم Reye (این سندرم موجب ورم مغز و کبد می گردد) قرار دارند.

به طور کلی افراد بالای 65 سال و کودکان 3 تا 12 سال بهتر است واکسن آنفولانزا را تزریق کنند. همچنین افرادی که بیماری‎هایی نظیر پرفشاری خون، دیابت، مشکلات ریوی و کبدی، نارسایی کلیوی و کم‎خونی دارند و همه‌ی کسانی که به نوعی با داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی، سروکار دارند بهتر است این واکسن را تزریق کنند.

واکسن آنفلوانزا برای چه کسانی ممنوع است؟

– کسانی که سابقه واکنش آلرژیک به مواد موجود در واکسن آنفولانزا (مانند تخم مرغ، پروتئین مرغی، فرمالدئید، جنتامایسین …) را دارند؛

– کسانی که در زمان مراجعه برای تزریق واکسن، تب یا عفونت حاد داشته باشند باید تزریق واکسن را به تعویق بیندازند؛

– کسانی که سابقه ابتلا به سندرم گیلن باره را داشته باشند (گیلن باره یک بیماری است که به صورت فلج موقت وبالارونده دراندام ها بروز می کند و از پاها شروع می شود و به صورت بالارونده، عضلات شکم، قفسه سینه و دستها را نیز مبتلا می کند)؛

– شیرخواران زیر 6 ماه.

عوارض جانبی واکسن

مانند تمام فرآورده های دارویی، این واکسن هم ممکن است در برخی از افراد موجب عوارض جانبی نظیر سردرد، تعریق، درد عضلات، درد مفاصل، تب، ضعف، خستگی، سرخی و ورم و سختی محل تزریق شود که این عوارض معمولا طی یک تا دو روز، بدون درمان برطرف می شود.

عوارضی مانند تب بالا، تغییر در رفتار و هوشیاری، کهیر و ضایعات پوستی منتشره، گرفتگی و خشونت صدا و مشکلات تنفسی مانند سختی تنفس، ضربان قلب بالا و ضعف شدید بدنی با رنگ پریدگی، حساسیت شدید و فوری در افرادی که به تخم مرغ حساسیت دارند، احساس گیجی وخستگی، تورم اطراف چشم ها و لب ها، سندرم گیلن باره با علائم فلج بالا رونده ناشی از گرفتاری اعصاب محیطی، شوک انافیلاکتیک، عوارضی بسیار جدی هستند و بلافاصله باید به پزشک مراجعه کرد.

نکات مهم

این نکات را در مورد واکسیناسیون آنفلوآنزا را به یاد داشته باشید:

– واکسن های آنفلوانزا در تمامی مراحل بارداری قابلیت مصرف دارند. اطلاعات عمده تری در مورد بی خطری این دارو در سه ماهه دوم و سوم نسبت به سه ماهه اول بارداری در دسترس می باشد. همچنین واکسن آنفولانزا را می توان در دوران شیردهی تجویز کرد.

– این واکسن را تحت هیچ شرایطی داخل عروق تزریق نکنید. همانند سایر واکسن های تزریقی، این واکسن می تواند منجر به واکنش آنافیلاکتیک در بدن بیمار گردد. برای همین دقت شود که هنگام تزریق، امکانات درمانی و نظارت های لازم در دسترس باشد.

– عمدتا پس از فصل سرما کسی تمایل به مصرف واکسن آنفلوانزا ندارد مگر افرادی که به سفرهایی مانند زیارت عتبات عالیات یا حج می‌روند.

– این واکسن برای کسانی که قبلا نسبت به آن حساسیت نشان داده اند، توصیه نمی ‌شود.

– توصیه می‌ شود که در مورد تزریق این واکسن، حتما با پزشک متخصص مشورت شود؛ برای مثال افرادی که به تخم ‌مرغ حساسیت دارند، حتما باید برای تزریق این واکسن تحت آزمایش و بررسی قرار گیرند.

– این واکسن را می توان همراه سایر واکسن ها تجویز کرد. ولی در صورت تجویز همزمان دو واکسن، احتمال تشدید عوارض جانبی آنها وجود دارد. واکسیناسیون لازم است بر روی اندام های متفاوتی صورت گیرد.

– پس از تجویز واکسن آنفولانزا امکان مشاهده پاسخ مثبت کاذب در برخی سنجش های آزمایشگاهی مثل هپاتیت وجود دارد که گذرا است.

– در شرایطی قرار داریم که با محدودیت‌های ارزی مواجه‌ هستیم و گاهی اوقات میزان عرضه و تقاضای واکسن آنفلوانزا با یکدیگر همخوانی ندارد و این در حالی است که اغلب متقاضیان اصلا نیازی به استفاده از این دارو ندارند، پس حتما با پزشک خود مشورت کنید و در صورت نیاز اقدام به تزریق واکسن نمایید.

منابع:
وبسایت خبری و اطلاع رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
وبسایت بیمارستان امام خمینی کوهدشت
وبسایت علمی و آموزشی 020

برای اطلاع و استفاده از سایر مطالب ما، به کانال تلگرام خانه ما بپیوندید: